ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 46 : PALI ROMAN Nid.A.2 (saddhammapaj.)

page50.

14. Posalamanavasuttaniddesavannana [81] Cuddasame posalasutte:- yo atitam adisatiti yo bhagava attano ca paresanca "ekampi jatin"tiadibhedam atitam adisati. Ekampi jatinti ekampi patisandhimulakam cutipariyosanam ekabhavapariyapannam khandhasantanam. Esa nayo dvepi jatiyotiadisu. Anekepi samvattakappetiadisu pana parihayamano kappo samvattakappo, tada sabbesam brahmaloke sannipatanato. 1- Vivattamano 2- kappo vivattakappo, tada brahmalokato sattanam vivattanato. Tattha samvattena samvattatthayi gahito hoti tammulakatta, vivattena ca vivattatthayi. Evam hi sati yani tani. "cattarimani bhikkhave kappassa asankhyeyyani, katamani cattari? samvatto samvattatthayi vivatto vivattatthayi"ti 3- vuttani, tani pariggahitani honti. Samvattakappe vivattakappeti ca kappassa addham gahetva vuttam. Samvattavivattakappeti sakalakappam gahetva vuttam. Katham anussaratiti ce? amutrasintiadina nayena. Tattha amutrasinti amumhi samvattakappe amumhi bhave va yoniya va gatiya va vinnanatthitiya va sattavase va sattanikaye va asim. Evannamoti tisso va pusso 4- va. Evamgottoti kaccano va kassapo va. Idamassa atitabhave attano namagottanussaranavasena vuttam. Sace pana tasmim kale attano vannasampattim va lukhappanitajivitabhavam va sukhadukkhabahulatam va appayukadighayukabhavam va anussaritukamo, tampi anussaratiyeva. Tenaha "evamvanno evamayupariyanto"ti. Tattha evamvannoti odato va samo va. Evamaharoti salimamsodanaharo va pavattaphalabhojano va. Evamsukhadukkhapatisamvediti anekappakarena kayikacetasikanam samisaniramisadippabhedanam va sukhadukkhanam patisamvedi. Evamayupariyantoti evam vassasataparamanayupariyanto va caturasitikappasahassaparamayupariyanto va. @Footnote: 1 Ma. patisandhivattanato 2 cha.Ma. vaddhamano @3 an. catukka. 21/156/162 4 cha.Ma. phusso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

So tato cuto amutra udapadinti so aham tato bhavato yonito gatito vinnanatthitito sattavasato sattanikayato va cuto puna amukasmim nama bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase sattanikaye va udapadim. Tatrapasinti atha va 1- tatrapi bhave yoniya gatiya vinnanatthitiya sattavase sattanikaye va puna ahosim. Evannamotiadi vuttanayameva. Apica:- yasma amutrasinti idam anupubbena arohantassa yavadicchakam anussaranam. So tato cutoti patinivattantassa paccavekkhanam. Tasma idhupapannoti imissa idhupapattiya anantaramevassa upapatitthanam sandhaya amutra udapadinti idam vuttanti veditabbam. Tatrapasinti evamadi panassa tatra imissa upapattiya antare upapattitthane namagottadinam anussaranadassanattham vuttam. So tato cuto idhupapannoti svaham tato anantarupapattitthanato cuto idha amukasmim nama khattiyakule va brahmanakule va nibbatto. Ititi evam. Sakaram sauddesanti namagottavasena sauddesam, vannadivasena sakaram. Namagottena hi satto "tisso kassapo"ti uddisiyati, vannadihi "samo odato"ti nanattato pannayati. Tasma namagottam uddeso, itare akarati. Pubbenivasanti pubbe atitajatisu nivutthakkhandha pubbenivaso. Nivutthati ajjhavuttha anubhuta 2- attano santane uppajjitva niruddha, nivutthadhamma va. Nivutthati gocaranivasena nivuttha, attano vinnanena vinnata paricchinna, paravinnanena vinnatapi va chinnavatumakanussaranadisu. Te buddhanamyeva labbhanti. Tam pubbenivasam adisati katheti. Paresam atitanti annesam parapuggalanam pubbenivasam ekampi jatintiadina nayena adisati. 3- Mahapadaniyasuttantanti mahapurisanam apadananiyuttam mahapadanasuttam. 4- Mahasudassaniyanti mahasudassanassa sampattiyuttam mahasudassanasuttam. 5- Mahagovindiyasuttantanti mahagovindabrahmanassa apadananiyuttam mahagovindasuttam. 6- @Footnote: 1 cha.Ma. atha 2 cha.Ma. anubhuto 3 vi.A. 1/180, visuddhi. 2/253 (sya) @4 di.maha. 10/1/1 5 di. maha. 10/241 6 di. maha. 10/293/189

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Maghadeviyasuttantanti maghadevassa ranno apadananiyuttam maghadevasuttam. 1- Satanusarinanam hotiti pubbenivasanussatisampayuttananam hoti. Yavatakam akankhatiti yattakam natum icchati, tattakam janissamiti nanam pesesi. Athassa dubbalapattapute pakkhandanaraco viya appatihatam anivaritam nanam gacchati. Tena yavatakam akankhati, tavatakam anussarati. Bodhijanti bodhiya mule jatam. Nanam uppajjatiti catumaggananam uppajjati. Ayamantima jatiti tena nanena jatimulassa pahinatta puna "ayamantima jati, natthi dani punabbhavo"ti 2- aparampi nanam uppajjati. Indriyaparopariyattanananti ettha upari "sattanan"ti padam idheva aharitva sattanam indriyaparopariyattanananti yojetabbam. Parani ca aparani ca "paraparani"ti vattabbe sandhivasena rokaram katva "paroparani"ti vuccati. Paroparanam bhavo paropariyam, paropariyameva paropariyattam, veneyyasattanam saddhadinam pancannam indriyanam paropariyattam indriyaparopariyattam, indriyaparopariyattassa nanam indriyaparopariyattananam, indriyanam uttamanuttamabhavanananti attho. "indriyavarovariyattananan"tipi patho, varani ca avariyani ca varovariyani. Varovariyanam bhavo varovariyattanti yojetabbam. Avariyaniti ca uttamaniti attho. Atha va:- parani ca oparani ca paroparani, tesam bhavo paropariyattanti yojetabbam. Oparaniti ca oraniti vuttam hoti, lamakaniti attho "paropara yassa samecca dhamma"tiadisu viya. 3- "indriyaparopariyatte nanan"ti bhummavacanenapi patho. 4- Tathagatassati yatha vipassiadayo pubbaka isayo agata, tatha agatassa. Yatha ca te gata, tatha gatassa. Tathagatabalanti, annehi asadharanam tathagatasseva balam. Yatha va pubbabuddhanam balam punnussayasampattiya agatam, tatha agatabalantipi attho. Tattha duvidham tathagatassa balam kayabalanca @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/308-15/288-96 2 di. maha. 10/31/13 @3 an. catukka. 21/5/7, khu.su. 25/480/424 4 patisam.A. 1/62

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Nanabalanca. Tesu kayabalam hatthikulanusarena veditabbam. Vuttanhetam poranehi:- "kalavakanca gangeyyam pandaram tambapingalam gandhamangalahemanca uposathacchaddantime dasa"ti. 1- Yadetam pakatihatthiggananaya hatthinam kotisahassassa purisagananaya dasannam purisakotisahassanam balam hoti, idam tava tathagatassa kayabalam. Nanabalam pana mahasihanade 2- agatam dasabalananam catuvesarajjananam atthasu parisasu akampanananam catuyoniparicchedakananam pancagatiparicchedakananam samyuttake 3- agatani tesattati nanani sattasattati nanani evam annanipi anekani nanasahassani, etam nanabalam nama. Idhapi nanabalameva adhippetam, nananhi akampiyatthena upatthambhakatthena ca balanti 4- vuttam. Sattanam asayanusaye nananti ettha rupadisu khandhesu chandaragena satta visattati satta. Vuttanhetam bhagavata:- "rupe kho radha yo chando yo rago ya nandi ya tanha, tatra satto tatra visatto, tasma `satto'ti vuccati. Vedanaya. Sannaya. Sankharesu. Vinnane yo chando yo rago ya nandi ya tanha, tatra satto tatra visatto, tasma `satto'ti vuccati"ti. 5- Akkharacintaka pana attham avicaretva "namamattametan"ti icchanti. Yepi attham vicarenti, te sattayogena 6- sattati icchanti. Tesam sattanam asayanti nissayanti etthati asayo, micchaditthiya sammaditthiya va kamadihi nekkhammadihi va paribhavitassa cittasantanassetam adhivacanam. Sattasantane anusenti anupavattantiti anusaya, thamagatanam kamaragadinam etam adhivacanam. Asayo ca anusayo ca asayanusayo. Jatiggahanena ca @Footnote: 1 pa.su. 1/346, sa. pa. 2/50, mano. pu. 3/325, abhi.A. 2/425, udana. @A. 430 2 Ma.mu. 12/146-62/105-26 3 sam.ni. 16/34/58 @4 abhi.A. 2/426 5 sam.kha. 17/161/153 6 cha.Ma. satrayogena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Dvandasamasavasena ca ekavacanam veditabbam. Yasma caritadhimuttiyo asayanusayasangahita, tasma uddese caritadhimuttisu nanani asayanusayananeneva sangahetva "asayanusaye nanan"ti vuttam. Yamakapatihire nananti ettha aggikkhandhaudakadharadinam apubbam acarimam sakimyeva pavattito yamakam, assaddhiyadinam patipakkhadhammanam haranato patihiram, yamakanca tam patihirancati yamakapatihiram. Mahakarunasamapattiya nananti ettha paradukkhe sati sadhunam hadayakampanam karotiti karuna, kinati va paradukkham himsati vinasetiti karuna, kiriyati va dukkhitesu pharanavasena pasariyatiti karuna, pharanakammavasena kammagunavasena ca mahati karuna mahakaruna, samapajjanti etam mahakarunikati samapatti, mahakaruna ca sa samapatti cati mahakarunasamapatti, tassam mahakarunasamapattiyam. Tam sampayuttam va nanam. Sabbannutannanam anavarananananti ettha pancaneyyapathappabhedam sabbam annasiti sabbannu, tassa bhavo sabbannuta, sabbannuta eva nanam sabbannutannanam. Sabbannutannananti vattabbe rassam katva sabbannutannananti 1- vuttam. Sankhatasankhatadibheda sabbadhamma hi sankharo vikaro lakkhanam nibbanam pannattiti panceva neyyapatha honti. Avajjanapatibaddhatta eva hi natthi etassa avarananti tadeva anavarananananti vuccati. 2- Sabbattha asangamappatihatamanavarananananti ettha atitanagatapaccuppannesu asangam sangavirahitam appatihatam patipakkhavirahitam hutva pavattam avaranavirahitam nanam. Anagatampi adisatiti:- "imasmim bhaddake kappe tayo asimsu nayaka ahametarahi sambuddho metteyyo capi hessati"ti ca @Footnote: 1 cha.Ma. sabbannuta eva nanam sabbannutanananti vattabbe sabbannutannananti @2 patisam. A. 1/64

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

"asitivassasahassayukesu bhikkhave manussesu metteyyo nama bhagava loke uppajjissati araham sammasambuddho vijjacaranasampanno"ti ca 1-:- "atha kho bhikkhave sankho nama raja yo so yupo ranna mahapanadena karapito, tam yupam ussapetva ajjhavasitva dhamsetva 2- vissajjitva samanabrahmanakapanaddhikavanibbakayacakanam danam datva metteyyassa bhagavato arahato sammasambuddhassa santike kesamassum oharetva kasayani vatthani acchadetva agarasma anagariyam pabbajissati"ti ca:- "anagate atthissaro nama paccekasambuddho bhavissati"ti ca, "sumanissaro nama paccekasambuddho 3- bhavissati"ti ca adina nayena devadattadinam anagatam acikkhati. Paccuppannampi adisatiti idam pakatameva. [82] Vibhutarupasannissati samatikkantarupasannissa. Sabbakayappahayinoti tadangavikkhambhanavasena sabbarupakayappahayino, pahinarupabhavapatisandhikassati adhippayo. Natthi kinciti passatoti vinnanabhavadassanena "natthi kinci"ti passato, akincannayatanalabhinoti vuttam hoti. Nanam sakkanupucchamiti sakkati bhagavantam alapanto aha. Tassa puggalassa nanam pucchami, kidisam 4- icchitabbanti. Katham neyyoti kathanca, so netabbo, kathamassa uttarinanam uppadetabbanti. Katama rupasannati ettha rupasannati sannasisena vuttam rupavacarajjhananceva tadalambananca. Rupavacarajjhanampi hi rupanti vuccati "rupi rupani passati"tiadisu. 5- Tassa arammanampi "bahiddha rupani passati suvannadubbannani"tiadisu. 6- Tasma idha rupe sanna rupasannati evam @Footnote: 1 di. pa. 11/106/64 2 cha.Ma. tam datva 3 Ma. sumaniscaro nama paccekabuddho @4 ka. pucchamiti katham 5 abhi.san. 34/248/76. patisam. 31/209/250 @6 abhi.san. 34/224/69

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Sannasisena rupavacarajjhanassetam adhivacanam. Rupam sanna assati rupasanna, rupamassa namanti vuttam hoti. Evam pathavikasinadibhedasasa tadarammanassa cetam adhivacananti veditabbam. Idha pana kusalavipakakiriyavasena pancadasajhanasankhata rupasanna eva adhippeta. Rupavacarasamapattim samapannassa vati rupavacarakusalajjhanasamapattim samapannassa. Upapannassa vati vipakajjhanavasena tasmim bhave upapannassa. Ditthadhammasukhaviharissa vati imasmimyeva attabhave kiriyajjhanam samapajjitva sukham uppadetva viharantassa. Arupasamapattiyoti akasanancayatanadini. Patiladdhassati uppadetva thitassa. Rupasanna vibhuta hontiti rupasanna apagata honti. Vigatati vinasita. "abhavita"tipi 1- patho, sundaro. Tadangasamatikkamati tadangappahanavasena atikkamena. Vikkhambhanappahanena pahinoti arupajjhanapatilabhena vikkhambhanena pahino. Tassa rupakayoti tassa arupasamapattilabhino arupapuggalassa 2- rupavacarakayo. Akincannayatananti ettha nassa kincananti akincanam, antamaso bhangamattampi assa avasittham natthiti vuttam hoti. Akincanassa bhavo akincannam, akasanancayatanavinnanapagamassetam adhivacanam, tam akincannam adhitthanatthena imissa sannaya ayatananti akincannayatanam, akase pavattitavinnana- pagamarammanassa jhanassetam adhivacanam. Vinnanancayatanasamapattim sato samapajjitvati tam vinnanancayatanam satokari hutva samapajjitva. Sato vutthahitvati satokari hutva taya samapattiya vutthaya. Tanneva vinnananti tam akase pavattitam mahaggatavinnanam. Abhavetiti vinaseti. Vibhavetiti vividha vinaseti. 3- Antaradhapetiti adassanam gameti. Katham so netabboti so puggalo kena pakarena janitabbo. Vinetabboti nanavidhena janitabbo. Anunetabboti punappunam cittena katham gamayitabbo. @Footnote: 1 ka. vibhavitatipi 2 ka. puggalassa 3 Si. viddhamseti, cha.Ma. naseti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

[83] Athassa bhagava tadise puggale attano appatihatananattam pakasetva tam nanam byakatum gathamaha. Tattha vinnanatthitiyo sabba, abhijanam tathagatoti abhisankharavasena catasso patisandhivasena sattati evam sabba vinnanatthitiyo abhijananto tathagato, titthantamenam janatiti kammabhisankharavasena 1- titthantametam 2- puggalam janati "ayatim ayam evamgatiko bhavissati"ti dhimuttanti akincannayatanadisu adhimuttam. Tapparayananti tammayam. Vinnanatthitiyoti patisandhivinnanassa thanani savinnanaka khandha eva. Tattha seyyathapiti nidassanatthe nipato yatha manussati attho. Aparimanesupi hi cakkavalesu aparimananam manussanam vannasanthanadivasena dvepi ekasadisa natthi. Yepi hi katthaci yamakabhataro vannena va santhanena va sadisa honti. Tepi alokitavilokitadihi visadisava honti. Tasma "nanattakaya"ti vutta. Patisandhisanna pana nesam tihetukapi duhetukapi ahetukapi hoti. Tasma "nanattasannino"ti vutta. Ekacce ca devati cha kamavacaradeva. Tesu hi kesanci kayo nilo hoti, kesanci pitakadivanno. Sanna pana nesam tihetukapi duhetukapi hoti, ahetuka na hoti. Ekacce ca vinipatikati catuapayavinimutta punabbasumata yakkhini piyankaramata phussamitta 3- dhammaguttati 4- evamadayo anne ca vemanika peta. Etesam hi odatakalamanguracchavisamavannadivasena ceva kisathularassadighavasena ca kayo nana hoti, manussanam viya tihetukaduhetukahetukavasena sannapi. Te pana deva viya na mahesakkha. Kapanamanussa viya appesakkha dullabhaghasacchadana dukkhapilita viharanti. Ekacce kalapakkhe dukkhita junhapakkhe sukhita honti, tasma sukhasamussayato vinipatitatta vinipatikati vutta. Ye panettha tihetuka, tesam dhammabhisamayopi hoti piyankaramatadinam viya. Brahmakayikati brahmaparisajjabrahmapurohitamahabrahmano. Pathamabhinibbattati te sabbepi pathamajjhanena nibbatta. Brahmaparisajja pana @Footnote: 1 ka. kammabhijanavasena 2 cha.Ma. titthametam 3 ka. pussa.... 4 ka. dhammabhutati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Parittena. Brahmapurohita majjhimena, kayova 1- nesam vippharikataro hoti. Mahabrahmano panitena, kayo pana nesam ativippharikataro hoti. Iti te kayassa nanatta, pathamajjhanavasena sannaya ekatta nanattakaya ekattasanninoti vutta. Yatha ca te, evam catusu apayesu satta. Nirayesu hi kesanci gavutam, kesanci addhayojanam, kesanci tigavutam attabhavo hoti, devadattassa pana yojanasatiko jato. Tiracchanesupi keci khuddaka honti, keci mahanta. Pettivisayesupi keci satthihattha, keci asitihattha honti, keci suvanna, keci dubbanna. Tatha kalakancika asuRa. Apicettha dighapitthikapeta nama satthiyojanikapi honti. Sanna pana sabbesampi akusalavipakahetukava hoti. Iti apayikapi nanattakaya ekattasanninoti sankham gacchanti. Abhassarati dandaukkaya acci viya etesam sarirato abha chijjitva chijjitva patanti viya sarati visaratiti abhassaRa. Tesu pancakanaye dutiyatatiyajhanadvayam parittam bhavetva upapanna parittabha nama honti. Majjhimam bhavetva upapanna appamanabha nama honti. Panitam bhavetva upapanna abhassara nama honti. Idha pana ukkatthaparicchedavasena sabbeva gahita. Sabbesam hi tesam kayo ekavippharova hoti, sanna pana avitakkavicaramatta ca avitakkaavicara cati nana. Subhakinhati subhena vokinna, vikinna. 2- Subhena sarirappabhavannena ekagghanati attho. Etesam hi na abhassaranam viya chijjitva chijjitva abha gacchatiti. Catukkanaye tatiyassa pancakanaye catutthassa 3- parittamajjhimappanitassa jhanassa vasena parittasubhaappamanasubhasubhakinha nama hutva nibbattanti. Iti sabbepi te ekattakaya ceva catutthajjhanasannaya ekattasannino cati veditabba. Vehapphalapi catutthavinnanatthitimeva bhajanti. Asannasatta vinnanabhava ettha sangaham na gacchanti, sattavasesu pana gacchanti. @Footnote: 1 ka. kayo ca 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. catukkassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page59.

Suddhavasa vivattapakkhe thita, na sabbakalika, kappasatasahassampi asankhyeyyampi buddhasunne loke na uppajjanti. Solasakappasahassabbhantare buddhesu uppannesuyeva uppajjanti. Dhammacakkappavattissa 1- bhagavato khandhavarasadisa honti. Tasma neva vinnanatthitim, na ca sattavasam bhajanti. Mahasivatthero pana "na kho pana so sariputta avaso sulabharupo, maya anavutthapubbo imina dighena addhuna annatra suddhavasehi devehiti imina suttena 2- suddhavasapi catutthavinnanatthitim catutthasattavasanca bhajanti"ti vadati, tam appatibahitatta suttassa anunnatam. 3- Sabbaso rupasannanam samatikkamati ettha sabbasoti sabbakarena, sabbasam va anavasesananti attho. Rupasannananti sannasisena vuttarupavacarajjhanananceva tadarammanananca. Rupavacarajjhanampi hi rupanti vuccati "rupi rupani passati"tiadisu. 4- Tassa arammanampi "bahiddha rupani passati suvannadubbannani"tiadisu. 5- Tasma idha "rupe sanna rupasanna"ti evam sannasisena vuttarupavacarajjhanassetam adhivacanam. Rupam sanna assati rupasanna, rupamassa namanti vuttam hoti. Evam pathavikasinadibhedassa tadarammanassa cetam adhivacananti veditabbam. Samatikkamati viraga nirodha ca. Kim vuttam hoti? etasam kusalavipakakiriyavasena Pancadasannam jhanasankhatanam rupasannanam etesanca pathavikasinadivasena atthannam arammanasankhatanam rupasannanam sabbakarena anavasesanam va viraga ca nirodha ca viragahetu ceva nirodhahetu ca akasanancayatanam upasampajja viharati. Na hi sakka sabbaso anatikkantarupasannena etam upasampajja viharitunti. Tattha yasma arammane avirattassa sannasamatikkamo na hoti, samatikkantasu ca sannasu arammanam samatikkantameva hoti. Tasma arammanasamatikkamam avatva:- @Footnote: 1 vi. maha. 4/10-24/10-20, sam. maha. 19/1081/367-70, khu. @pati. 31/39-41/372-77 2 Ma.mu. 12/160/124 @3 mano. pu. 3/182, patisam.A. 1/123 @4 abhi.sam. 34/248/76, patisam. 31/209/250 5 abhisam. 34/224/69

--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.

"tattha katama rupasanna? rupavacarasamapattim samapannassa va upapannassa va ditthadhammasukhaviharissa va sanna sanjanana sanjanitattam, ima vuccanti rupasannayo. Ima rupasannayo atikkanto hoti vitikkanto samatikkanto, tena vuccati sabbaso rupasannanam samatikkama"ti evam vibhange 1- sannanamyeva samatikkamo vutto. Yasma pana arammanasamatikkameneva 2- pattabba eta samapattiyo, na ekasmimyeva arammane pathamajjhanadini viya, tasma ayam arammanasamatikkamavasenapi atthavannana katati veditabba. Patighasannanam atthangamati cakkhvadinam vatthunam rupadinanca arammananam patighatena uppanna sanna patighasanna, rupasannadinam etam adhivacanam. Yathaha "tattha katama patighasanna? rupasanna saddasanna gandhasanna Rasasanna photthabbasanna, ima vuccanti patighasannayo"ti. 1- Tasam kusalavipakanam pancannam akusalavipakanam pancannanti sabbaso dasannam patighasannanam atthangama pahana asamuppada, appavattim katvati vuttam hoti. Kamanceta pathamajjhanadini samapannassapi na santi, na hi tasmim samaye pancadvaravasena cittam pavattati, evam santepi annattha pahinanam sukhadukkhanam catutthajjhane viya sakkayaditthiadinam tatiyamagge viya ca imasmimyeva jhane ussahajananattham imassa jhanassa pasamsavasena etasam ettha vacanam veditabbam. Atha va:- kincapi ta rupavacarasamapannassa na santi, atha kho na pahinatta na santi, na hi rupaviragaya rupavacarabhavana pavattati, 3- rupayatta ca etaya 4- pavatti, ayampana bhavana rupaviragaya pavattati, 3- tasma ta ettha "pahina"ti vattum vattati. Na kevalanca vattum, ekamseneva evam dharetumpi vattati. Tasam hi ito pubbe appahinattayeva "pathamajjhanam samapannassa saddo kantako"ti 5- vutto bhagavata. Idha ca pahinattayeva arupasamapattinam @Footnote: 1 abhi. vi. 35/602/316 2 cha.Ma.....samatikkamena 3. cha.Ma. samvattati @4. cha.Ma. etasam 5 an. dasaka. 24/72/107-8

--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.

Anenjata santavimokkhata ca vutta "alaro ca kalamo arupasamapanno pancamattani sakatasatani nissaya nissaya atikkantani neva addasa, na ca saddam assosi"ti. 1- Nanattasannanam amanasikarati nanatte va gocare pavattanam sannanam, nanattanam va sannanam. Yasma hi eta:- "tattha katama nanattasanna? asamapannassa manodhatusamangissa va manovinnanadhatusamangissa va sanna sanjanana sanjanitattam, ima vuccanti nanattasannayo"ti evam vibhange 2- vibhajitva vuttava idha adhippeta asamapannassa manodhatu- manovinnanadhatusangahita sanna rupasaddadibhede nanatte nanasabhave gocare pavattanti. Yasma ceta attha kamavacarakusalasanna dvadasa akusalasanna ekadasa kamavacarakusalavipakasanna dve akusalavipakasanna ekadasa kamavacarakiriyasannati evam catucattalisampi sanna nanatta nanasabhava annamannam asadisa, tasma "nanattasanna"ti vutta. Tasam sabbaso nanattasannanam amanasikara anavajjana asamannahara apaccavekkhana. Yasma ta navajjati na manasikaroti na paccavekkhati, tasmati vuttam hoti. Yasma cettha purima rupasanna patighasanna ca imina jhanena nibbatte bhavepi na vijjanti, pageva tasmim bhave imam jhanam upasampajja viharanakale, tasma tasam "samatikkama atthangama"ti dvedhapi abhavoyeva vutto. Nanattasannasu pana yasma attha kamavacarakusalasanna nava kiriyasanna dasa akusalasannati ima sattavisati sanna imina jhanena nibbatte bhave vijjanti, tasma tasam "amanasikara"ti vuttanti veditabbam. Tatrapi hi imam jhanam upasampajja viharanto tasam amanasikarayeva upasampajja viharati, ta pana manasikaronto asamapanno hotiti. Sankhepato cettha "rupasannanam samatikkama"ti imina @Footnote: 1 di. maha. 10/192/115 2 abhi. vi. 35/604/317

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Sabbarupavacaradhammanam pahanam vuttam. "patighasannanam atthangama nanattasannanam amanasikara"ti imina sabbesam kamavacaracittacetasikananca pahanam amanasikaro ca vuttoti veditabbo. Iti bhagava pannarasannam rupasannanam samatikkamena dasannam patighasanananam atthangamena catucattalisaya nanattasannanam amanasikarenati tihi padehi akasanancayatanasamapattiya vannam kathesi. Kimkaranati ce? sotunam ussahajananatthanceva palobhanatthanca. Sace hi keci apandita vadeyyum "sattha akasanancayatanasamapattim nibbattethati vadati, ko nu kho etaya nibbattitaya attho, ko anisamso"ti. "te evam vattum ma labhantu"ti imehi akarehi samapattiya vannam kathesi. Tanhi nesam sutva evam bhavissati "evam santa kira ayam samapatti evampanita, nibbattessama nan"ti, athassa nibbattanatthaya ussaham karissantiti. Palobhanatthancapi tesam etissa vannam kathesi visakantakavanijo viya, visakantakavanijo nama gulavanijo vuccati. So kira gulaphanitakhandasakkaradini sakatenadaya paccantagamam gantva "visakantakam ganhatha, visakantakam ganhatha"ti ugghosesi. Tam sutva gamika "visam nama kakkhalam. Yo nam khadati, so marati, kantakopi, vijjhitva mareti, ubhopete kakkhala, 1- ko ettha anisamso"ti gehadvarani thakesum, darake ca palapesum. Tam disva vanijo "avoharakusala ime gamika, handa ne upayena ganhapemi"ti "atimadhuram ganhatha, atimadhuram 2- ganhatha, gulam phanitam sakkaram samaggham 3- labbhati, kutamasakakutakahapanadihipi labbhati"ti ugghosesi. Tam sutva gamika hatthapahattha nikkhanta bahumpi mulam datva gahesum. Tattha vanijassa "visakandakam ganhatha"ti ugghosanam viya bhagavato "akasanancayatanasamapattim nibbattetha"ti vacanam. "ubhopete kakkhala, ko ettha anisamso"ti gamikanam cintanam viya "bhagava `akasanancayatanam @Footnote: 1 ka. ugghosate kakkhala, evamuparipi 2 cha.Ma. atisadum 3 Si. mahaggham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Nibbattetha'ti aha, ko nu kho ettha anisamso, nassa gunam janama"ti sotunam cintanam. Athassa vanijassa "atimadhuram ganhatha"tiadivacanam viya bhagavato rupasannasamatikkamanadikam anisamsappakasanam. Idam hi sutva te bahumpi mulam datva gamika viya gulam "imina anisamsena palobhitacitta mahantampi ussaham katva imam samapattim nibbattessanti"ti ussahajananattham palobhanatthanca kathesi. Akasanancayatanupagati ettha nassa antoti anantam, akasam anantam akasanantam, akasanantam eva akasanancam, tam akasanancam adhitthanatthena ayatanamassa sasampayuttadhammassa jhanassa devanam devayatanamivati akasanancayatanam. Kasinugghatimakasassetam adhivacanam. Tattha jhanam nibbattetva patisandhivasena akasanancayatanabhavam upagata akasanancayatanupaga. ito paresu visesamattameva vannayissama. 1- Akasanancayatanam samatikkammati ettha tava pubbe vuttanayeneva 2- akasanancam ayatanamassa adhitthanatthenati jhanampi akasanancayatanam. Vuttanayeneva arammanampi. Evametam jhananca arammanancati ubhayampi appavattikaranena ca amanasikaranena ca samatikkamitvava yasma idam vinnanancayatanam upasampajja viharitabbam, tasma ubhayampetam ekajjham katva "akasanancayatanam samatikkamma"ti idam vuttanti veditabbam. Vinnanancayatanupagati ettha pana "anantan"ti manasikatabbavasena nassa antoti anantam, anantameva anancam, vinnanam anancam "vinnananancan"ti avatva "vinnanancan"ti vuttam. Ayam hettha rulhisaddo. Tadeva vinnanancam adhitthanatthena ayatananti vinnanancayatanam. Tattha jhanam nibbattetva vinnanancayatanabhavam upagatati 3- vinnanancayatanupaga. Vinnanancayatanam samatikkammati etthapi pubbe vuttanayeneva vinnanancam ayatanamassa adhitthanatthenati jhanampi vinnanancayatanam, @Footnote: 1 abhi.A. 1/255 2 cha.Ma. vuttanayena 3 cha.Ma. upagata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

Vuttanayeneva ca arammanampi. Evametam jhananca arammanancati ubhayampi appavattikaranena ca amanasikaranena ca samatikkamitvava yasma idam akincannayatanam upasampajja viharitabbam, tasma ubhayampetam ekajjham katva "vinnanancayatanam samatikkamma"ti idam vuttanti veditabbam. Akincannayatanupagati ettha pana nassa kincananti akincanam, antamaso bhangamattampi assa avasittham natthiti vuttam hoti. Akincanassa bhavo akincannam, akasanancayatanavinnanapagamassetam adhivacanam. Tam akincannam adhitthanatthena ayatananti akincannayatanam. tattha jhanam nibbattetva akincannayatanabhavam upagata akincannayatanupaga. Ayam sattamavinnanatthititi imam sattamam patisandhivinnanassa thanam janati. Nevasannanasannayatanam yatheva sannaya, evam vinnanassapi sukhumatta neva vinnanam navinnanam, tasma vinnanatthitisu na vuttam. Abhutanti abhutattham "rupam atta"tiadivacanam. Tam vipallasabhavato ataccham. Ditthinissayato anatthasanhitam. Atha va abhutanti asantam avijjamanam. Acorasseva "idante corikaya abhatam, na idam tuyham ghare dhanan"tiadivacanam. Atacchanti atathakaram annathakaram 1- annatha santam. anatthasanhitanti na idhalokattham va paralokattham va nissitam. Na tam tathagato byakarotiti tam aniyyanikakatham tathagato na katheti. Bhutam taccham atthasanhitanti rajakathaditiracchanakatham. Bhutam taccham atthasanhitanti ariyasaccasannissitam. Tatra kalannu tathagato hotiti tasmim tatiyabyakarane tassa panhassa byakaranatthaya tathagato kalannu hoti. Mahajanassa adanakalam gahanakalam janitva sahetukam sakaranam katva yuttapattakaleyeva byakarotiti attho. Yuttapattakale vadatiti kalavadi. Bhutam sabhavam vadatiti bhutavadi. Paramattham nibbanam vadatiti. Atthavadi. Maggaphaladhammam vadatiti dhammavadi. Samvaradivinayam vadatiti vinayavadi. Tattha ditthanti aparimanasu lokadhatusu @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Aparimananam sattanam cakkhudvaresu apatham agacchantam ruparammanam nama atthi, tam sabbakarato janati passati. Evam janata passata ca tena tam itthanitthadivasena va ditthasutamutavinnatesu labbhamanakapadavasena va "katamantam rupam rupayatanam? yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya vannanibha sanidassanam sappatigham nilam pitakan"tiadina 1- nayena anekehi namehi terasahi varehi dvipannasaya nayehi vibhajjamanam tathameva hoti vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisupi. Apathamagacchantesu saddadisu tesam vividham dassetum "dittham sutan"tiadimaha. 2- Tattha ditthanti rupayatanam. Sutanti saddayatanam. Mutanti patva gahetabbato gandhayatanam rasayatanam photthabbayatanam, vinnatanti sukhadukkhadidhammarammanam. Pattanti pariyesitva va apariyesitva va pattam. Pariyesitanti pattam va appattam va pariyesitam. Anuvicaritam manasati cittena anusancaritam. Tathagatena abhisambuddhanti imina etam 3- dasseti:- yanhi aparimanasu lokadhatusu imassa sadevakassa lokassa nilam pitakantiadi ruparammanam cakkhudvare apatham agacchati, "ayam satto imasmim khane imam nama ruparammanam disva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti sabbam tam tathagatassa eva abhisambuddham. Tatha yam aparimanasu lokadhatusu imassa sadevakassa lokassa bherisaddo mudingasaddotiadi saddarammanam sotadvare apatham agacchati, mulagandho tacagandhotiadi gandharammanam ghanadvare apatham agacchati, mularaso khandharasotiadi rasarammanam jivhadvare apatham agacchati, kakkhalam mudukantiadi pathavidhatutejodhatuvayodhatubhedam photthabbarammanam kayadvare apatham agacchati, "ayam satto imasmim khane imam nama photthabbarammanam phusitva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti sabbam tam tathagatassa eva 4- abhisambuddham. Tatha yam aparimanasu lokadhatusu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhadibhedam dhammarammanam manodvarassa apatham @Footnote: 1 abhi. san. 34/618/189 2 cha.Ma. dittham sutanti aha 3 Ma. evam 4 cha.Ma. evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Agacchati, "ayam satto imasmim khane imam nama dhammarammanam vijanitva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti sabbam tam tathagatassa eva 1- abhisambuddham. Yanhi cunda imesam sattanam dittham sutam mutam vinnatam, tattha tathagatena adittham va asutam va amutam va avinnatam va natthi, imassa pana mahajanassa pariyesitva apattampi atthi, apariyesitva apattampi atthi, pariyesitva pattampi atthi, apariyesitva pattampi atthi, sabbampi tathagatassa appattam 2- nama natthi nanena asacchikatam. Tasma tathagatoti vuccatiti yam yatha lokena gatam, tassa tatheva gatatta tathagatoti vuccatiti. Paliyam pana "abhisambuddhan"ti vuttam, tam gatasaddena ekattham. Imina nayena sabbavaresu tathagatoti nigamassa 3- attho veditabbo. 4- "yanca cunda rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, yam etasmim antare bhasati lapati niddisati, sabbam tam tatheva hoti, no annatha, tasma tathagatoti vuccati"ti ettha yam rattim bhagava bodhimande aparajitapallanke nisinno tinnam maranam matthakam madditva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, yanca rattim yamakasalanamantare anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etthantare pancacattalisavassaparimane kale pathamabodhiyapi majjhimabodhiyapi pacchimabodhiyapi yam bhagavata bhasitam suttam geyyam .pe. Vedallam, tam sabbam atthato ca byanjanato ca anupavajjam anunamanadhikam sabbakaraparipunnam ragamadanimmadanam dosamohamadanimmadanam natthi, tattha valaggamattampi avakkhalitam, sabbam tam ekamuddikaya lanchitam 5- viya, ekanaliya mitam viya, ekatulaya tulitam viya ca tathameva hoti vitatham natthi. Tenaha "yanca cunda rattim tathagato .pe. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. asampattam 3 ka. imassa @4 su. vi. 3/104, mano.pu. 2/302 5 ka. lancitam, Ma. lanchanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Sabbam tam tathameva hoti, no annatha, tasma tathagatoti vuccati"ti. Gadaattho hi ettha gatasaddo. Apica:- agadanam agado, vacananti attho. Tatho aviparito agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti 1- evametasmim atthe padasiddhi veditabba. "yathavadi cunda .pe. Vuccati"ti ettha bhagavato vacaya kayo anulometi kayassapi vaca, tasma bhagava yathavadi tathakari, yathakari tathavadi ca hoti, evambhutassa cassa yatha vaca, kayopi tatha gato pavattoti attho. Yatha ca kayo, vacapi tatha gata pavattati tathagatoti evamettha padasiddhi veditabba. Abhibhu anabhibhutoti upari bhavaggam hettha avicipariyantam aparimanasu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi pannayapi vimuttiyapi vimuttinanadassanenapi, 2- na tassa tula va pamanam va atthi. Atulo appameyyo anuttaro rajadhiraja 3- devadevo sakkanam atisakko brahmanam atibrahma. Annadatthuti ekamsatthe nipato. Dakkhatiti daso. Vasam vattetiti vasavatti. Tatrayam padasiddhi veditabba:- agado viya agado, ko panesa? Desanavilaso ceva punnussayo ca. Tena hesa mahanubhavo bhisakko dibbagadena sappe viya sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhavanena 4- tatho aviparito desanavilaso 5- ceva punnussayo ca agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. 6- Idhatthanneva 7- janati kammabhisankharavasenati apunnabhisankharavasena idhatthanneva janati. Kayassa bheda param maranati upadinnakkhandhabheda maranato param. 8- Apayantiadisu vuddhisankhatasukhasatato aya apetatta apayo. Dukkhassa gati patisarananti duggati. Dukkarakarino 9- ettha vinipatantiti vinipato. @Footnote: 1 cha.Ma. gatoti 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. rajaraja 4 cha.Ma....bhavane @5 cha.Ma.... vilasamayo 6 su. vi. 1/64,65 7 ka. idhatthanneva, evamuparipi @8 ka. uddham 9 ka. dukkatakarino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Niratiatthena nirassadatthena nirayo. Tam apayam .pe. Nirayam. Upapajjissatiti patisandhivasena uppajjissati. Tiracchanayoninti tiriyam ancantiti tiracchana, tesam yoni tiracchanayoni, tam tiracchanayonim. Pettivisayanti paccabhavam pattanam visayoti pettivisayo, tam pettivisayam. Manaso ussannataya manussa, tesu manussesu. Ito param kammabhisankharavasenati ettha punnabhisankharavasena attho gahetabbo. Asavanam khayati asavanam vinasena. Anasavam cetomuttinti asavavirahitam phalavimuttim. 1- Pannavimuttinti arahattaphalapannam. Samadhi 2- ragaviraga cetovimutti, arahattaphalapanna avijjaviraga pannavimuttiti veditabba. Tanhacaritena va appanajjhanabalena kilese vikkhambhetva adhigatam arahattaphalam ragaviraga cetovimutti. Ditthicaritena upacarajjhanamattam nibbattetva vipassitva adhigatam arahattaphalam avijjaviraga pannavimutti. Anagamiphalam va kamaragam sandhaya ragaviraga cetovimutti, arahattaphalam sabbappakarato avijjaviraga pannavimutti. Akincannayatanam dhimuttanti 3- vimokkhenati kenatthena vimokkho veditabboti? adhimuccanatthena. Koyam adhimuccanattho nama? paccanikadhammehi ca sutthu vimuccanattho, arammane ca abhirativasena sutthu vimuccanattho, pitu anke vissatthangapaccangassa darakassa sayanam viya aniggahitabhavena nirasankataya arammane pavattiti vuttam hoti. Evarupena vimokkhena. Dhimuttanti 4- vinnanancayatanam muncitva akincannayatane nirasankavasena vimuttam. 5- Allinam. Tatradhimuttanti tasmim samadhimhi allinam. Tadadhimuttanti tasmim jhane adhimuttam. Tadadhipateyyanti tam jhanam jetthakam. Rupadhimuttotiadini panca kamagunagarukavasena vuttani. Kuladhimuttotiadini tini khattiyadikulagarukavasena vuttani. Labhadhimuttotiadini attha lokadhammavasena vuttani. Civaradhimuttotiadini cattari paccayavasena vuttani. Suttantadhimutatotiadini pitakattayavasena vuttani. @Footnote: 1 cha.Ma. arahattaphalasamadhim 2 cha.Ma. arahattaphalasamadhi 3 ka.... yatane adhimuttanti @4 cha.Ma. dhimuttanti 5 ka. vimuttanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Arannikangadhimuttotiadini dhutangasamadanavasena 1- vuttani. Pathamajjhanadhi- muttotiadini patilabhavasena vuttani. Kammaparayananti abhisankharavasena. Vipakaparayananti pavattivasena. Kammagarukanti cetanagarukam. Patisandhigarukanti upapattigarukam. [84] Akincannasambhavam natvati akincannayatanasamapattito vutthahitva akincannayatanajanakam kammabhisankharam natva "kinti palibodho ayan"ti. Nandisannojanam ititi ya catutthaaruparagasankhata nandi tanca sannojanam natva. Tato tattha vipassatiti atha tattha akincannayatanasamapattito vutthahitva tam samapattim aniccadivasena vipassati. Etam nanam tatham tassati etam tassa puggalassa evam vipassato anukkamena uppannam arahattananam aviparitam. Vusimatoti vusitavantassa. Sesam sabbattha pakatameva. Evam bhagava idampi suttam arahattanikuteneva desesi, desanapariyosane ca pubbasadiso eva dhammabhisamayo ahositi. Saddhammappajjotikaya culaniddesatthakathaya posalasuttaniddesavannana nitthita. Cuddasamam.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 46 page 50-69. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=1246&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=1246&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=467              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=4258              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=4578              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=4578              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]