|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐] [๑๑] [๑๒]      หน้าต่างที่ ๘ / ๑๒. ข้อความเบื้องต้น ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "นิฏฺฐํ คโต" เป็นต้น. มารแปลงเป็นช้างรัดกระหม่อมพระราหุล มารชื่อวสวัตดี ดำรงอยู่ในภพนั่นแหละ เห็นท่านผู้มีอายุนั้นนอนที่ มารนั้นนิรมิตเพศเป็นพระยาช้างใหญ่มา เอางวงรัดกระหม่อมพระเถระ แล้วร้องดุจนกกระเรียนด้วยเสียงดัง. พระศาสดาทรงแสดงเหตุที่พระราหุลไม่กลัว ดังนี้แล้ว ได้ทรงภาษิตพระคาถาเหล่านี้ว่า :-
แก้อรรถ บทว่า อสนฺตาสี คือ ผู้ชื่อว่าไม่สะดุ้ง เพราะไม่มีกิเลสเครื่องสะดุ้ง คือราคะเป็นต้น ในภายใน. บาทพระคาถาว่า อจฺฉินฺทิ ภวสลฺลานิ คือ ได้ตัดลูกศรอันมีปกติให้ไปสู่ภพทั้งสิ้น. บทว่า สมุสฺสโย คือ ร่างกายนี้ ของผู้นั้นมีในที่สุด. บทว่า อนาทาโน คือ ผู้ไม่มีการยึดถือในขันธ์เป็นต้น. บาทพระคาถาว่า นิรุตฺติปทโกวิโท ความว่า ผู้ฉลาดในปฏิสัมภิทาแม้ทั้ง ๔ คือในนิรุตติ และบทที่เหลือ. สองบาทพระคาถาว่า อกฺขรานํ สนฺนิปาตํ ชญฺญา ปุพฺพาปรานิ จ ความว่า ย่อมรู้หมวดหมู่แห่งอักษร กล่าวคือที่ประชุมแห่งอักษรทั้งหลาย และรู้อักษรเบื้องปลายด้วยอักษรเบื้องต้น และอักษรเบื้องต้นด้วยอักษรเบื้องปลาย. ชื่อว่ารู้จักอักษรเบื้องปลายด้วยอักษรเบื้องต้น คือเมื่อเบื้องต้นปรากฏอยู่ ในท่ามกลางและที่สุด แม้ไม่ปรากฏ ก็ย่อมรู้ได้ว่า "นี้เป็นท่าม บทว่า มหาปญฺโญ ความว่า ท่านผู้มีสรีระตั้งอยู่ในที่สุดนั่น พระศาสดาตรัสเรียกว่า ผู้มีปัญญามาก เพราะความเป็นผู้ประกอบด้วยปัญญา อันกำหนดถือเอาซึ่งอรรถ ธรรม นิรุตติและปฏิภาณ และศีลขันธ์เป็นต้นอันใหญ่ และตรัสว่าเป็นมหาบุรุษ เพราะความเป็นผู้มีจิตพ้นแล้ว โดยพระบาลีว่า "สารีบุตร เราเรียกผู้มีจิตพ้นแล้วแลว่า "มหาบุรุษ." ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลาย มีโสดาปัตติผลเป็นต้น. ฝ่ายมารผู้มีบาปคิดว่า "พระสมณโคดม ย่อมทรงรู้จักเรา" แล้วอันตรธานไปในที่นั้นนั่นเอง ดังนี้แล. เรื่องมาร จบ. ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ตัณหาวรรคที่ ๒๔ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||